Aysun Avcı

Oyunbozan olmak henüz çocuk yaşta tanıştığımız bir durum. İşleyen bir düzen, bir oyun var ve siz o düzeni bozuyorsunuz. Üstelik düzenin ne kadar hakça olduğunun bir önemi yok. Çünkü sayıca daha fazla olanlar o düzenden yanadır ve sayıca daha az olan siz, oyunu bozduğunuz için çoğu zaman dışlanırsınız.  

O yaşlarda; başkaları tarafından düzenin dışına itilmek söz konusuyken Sara için feminist oyunbozanlık düzenin dışına itilmek değil. Düzenden ayrılışı, düzene karşı karar alabilmeyi ve kendi tabiriyle bu kararlara uygun şekilde feminist bir yaşam sürebilme amacını ifade ediyor. Yani feminist yaşamın başlangıç noktası, mevcut durum ile olması gereken durum arasında yürütülen düşünsel eylemdi Sara’ya göre. Mademki feminizm düşüncelerimizde başlayacaktı, o halde ilk düşünsel eylem neydi? Sara’nın kendisine sorduğu bu sorunun cevabı öncelikle kafamıza yerleşmiş ataerkil muhakemeyi yok etmekti. Ataerkil muhakemeyi sorgulamaya başlamak, bu ataerkil muhakemeden şikayet etmek feminist yaşam için imkanlar yaratmak demekti. Böylece işe kendisini sorgulamakla başlayan Sara artık feminist yaşantısının da içindeydi.

Elbette ki Sara da her feminist gibi bu yaşamı sürerken oldukça zorlu yollardan geçiyor. Ataerkil tahakkümün dayattığı eril düzen ve bu düzen etrafında şekillenen toplumsal cinsiyet alanında feminist mücadele veren bir kadın olmak zordu, zaten umudun olduğu yerde zorluk da vardır ama kahverengi feminist olmak veya başkaca bir tabirle beyaz olmayan feminist olmak bu zorluğu arttıran bir neden olarak çıkıyor Sara’nın karşısına. Kadın olması onu tacizle, ataerkil tahakkümle, ayrımcılıkla, cinsiyetçilikle karşı karşıya getirmekle kalmıyor; kahverengi bir kadın olması onu ırkçılıkla da karşılaştırıyor okullarda, sokaklarda ve hemen hemen her alanda. Yabancının tehlikeli olduğu varsayımının eğitim adı altında öğretildiği beyaz bir sistemde hem kadın hem de kahverengi olmak… 

O halde diyor Sara, her kadın aynı sorunlarla aynı derecede karşılaşmıyor. Kadın olmanın getirdiği zorlukları beyaz olmamak arttırıyor. Beyaz olmayan bir kadın olmanın zorluklarını heteroseksüel olmamak daha da arttırıyor. Sara, cinsiyete dayalı ayrımcılığın diğer ayrımcılık türlerinden bağımsız bir düzlemde olmadığının bilincindeydi ve ayrımcılık, cinsiyetçilik, ırkçılık herkesi aynı şekilde etkilemiyorsa feminizm de kesişimsellikle, queer teoriyle beraber yol almalı, daha kapsayıcı olmalı diyordu. Zira bütün kadınların, queerlerin aynı sorunları yaşadığını iddia etmek ırkı, dini, sınıfı, cinsel yönelimi vs. feminizmde değerlendirme dışında bırakmaktı. Oysa tüm bunların, karşılaşılan sorunların çeşitliliğini ve derecesini nasıl belirlediğine Sara kendi yaşantısı üzerinden şahit oluyordu.

Kamusal alanda bunları yaşayan Sara özel alanda da ataerkil tahakkümün, geleneklerin, beklentilerin karşısında durarak feminist bir yaşamın gerekliliğini savunuyor. Her ne kadar göçmen bir İngiliz-Pakistanlı aileye mensup olmak Sara’nın üzerinde baskı aracına dönüşse de. Ailesi, çocukları için topraklarından/yurtlarından ayrılmış, belirli imkanlara sahip bir hayatı yaşamaktan onların geleceği için vazgeçmiştir ve çocukları bu vazgeçilmiş hayatı adeta onların yerine yaşayarak onlara olan borcunu ödemelidir. Sara, sistemin ataerkil tahakkümüne ve bu tahakkümün getirdiği eril toplum yapısına uyan heteroseksüel bir kadın olmalıdır. Fakat Sara kendisinden beklenen bu hayatı yaşamamakla kalmıyor aynı zamanda bu beklentiyle mücadele ediyordu. Ailenin bir araya geldiği birçok mekanda ataerkil söylemlere, davranışlara, ırkçılığa tepki gösteriyordu. Ve tekele çomak sokan her oyunbozan feminist gibi Sara sorunu dile getirdiği için bir anda sorunun kendisi olmakla itham edilebiliyordu. Sorun cinsiyetçilik, ataerkillik, ırkçılık değil de, bunlara boyun eğmeyen Sara’ymış gibiydi. Kısacası itaat etmeyenin ortamda yarattığı o gergin havanın sebebine dönüşmesiydi. Yani sistemin ne kadar hakça olduğu değil sistemin kim tarafından bozulmaya çalışıldığıydı mevzu. O halde Sara bu sistemin oyunbozanıydı.

Sara, feminist mücadelesini akademik yaşantısına taşımaktan da geri durmuyor. Ataerkil tahakküm, eril akademi aracılığıyla devam ediyordu ve Sara akademinin de tuğla duvarlarla ayrıldığını görüyordu. Akademik özgürlük, bu tuğla duvarlara uyulduğu sürece tanınan bir imtiyazdı adeta. Bazense kadınlar ve sistem tarafından ötekileştirilen, dışlanan, ikincilleştirilen herkes açısından bu tuğla duvarların yerini cam tavanlar alıyordu. Bir yere kadar yükselmek mümkünken cam tavana gelince durmak gerekiyordu. Şeffaf görüntüsüne rağmen geçirgen olmayan cam tavanlar tuğla duvarlara nazaran çok daha hilekardı çünkü varlıkları bile inkar edilebiliyordu çoğu zaman. Sara da bu hilekarlıkla mücadele ederken Londra Üniversitesi bünyesindeki Goldsmiths Enstitüsü Medya Bölümü’ndeki görevinden akademideki tacize, görünmez eril kurallara, istismara rağmen akademinin tercih ettiği suskunluk ve olayların üstünü örtme çabasına tepki olarak istifa etti. Şu günlerde Sara, çalışmalarına akademi dışında devam ediyor.

Sara; feminist teori, lezbiyen feminizm, queer feminizm, eleştirel ırk teorisi, postkolonyalizm gibi oldukça geniş bir çalışma alanına sahip ve feminizme katkıları teoride, akademik çalışmalarında kalmıyor sürdüğü feminist yaşamla sınırları aşıyor. Çalışmalarını, deneyimlerini feministkilljoys.com adresinden de paylaşan Sara ‘Feminist Bir Yaşam Sürmek’, ‘Duyguların Kültürel Politikası’, ‘Mutluluk Vaadi’, ‘Queer Fenomenoloji: Yönelimler, Nesneler, Diğerleri’, ‘Önemli Farklılıklar: Feminist Teori ve Postmodernizm’in yanı sıra başka birçok yetkin kitabın da yazarıdır.

 

Kaynakça

UN Women. 2015. Progress of the World’s Women. 2015-2016 Transforming Economies, Realizing Rights

Ahmed, S. 2017. Living a Feminist Life. Durham, Duke University Press

Ahmed, S. 2006. Queer Phenomenology: Orientations, Objects, Others. Durham, Duke University Press

Bkz. feministkilljoys.com